Piter. Bitwa bliźniaków - Szymun Wroczek - Recenzja

Uniwersum Metro jest obecne na polskim rynku wydawniczym na tyle długo, że w mojej prywatnej biblioteczce wchodzące w jego skład książki ledwie mieszczą się na dwóch rozległych półkach. Większość z nich to pozycje przyzwoite, ale zdarzają się też niewarte zmarnowanego na nie papieru potworki w stylu Mrówańczy. Szczęśliwie równoważą je perełki, do których zaliczyłbym serię Piter Szymuna Wroczka, a zwłaszcza opublikowaną dwa lata temu Wojnę.

Powieści Rosjanina wyróżniają się na tle konkurencji zwłaszcza za sprawą Ubera, czyli – nie wierzę, że to piszę – najsympatyczniejszego skinheada w dziejach literatury. Facet ma w sobie niewiele ze stereotypowego łysego troglodyty, który najpierw wali w pysk, a potem poprawia z drugiej strony, bo myśleć przecież nie wypada. Jest zaskakująco złożoną postacią – z jednej strony deklaruje przywiązanie do określonych wartości i chyba faktycznie w nie wierzy, z drugiej traktuje je (i samego siebie) z olbrzymią dozą dystansu i autoironii. Choć w boju radzi sobie bardzo dobrze, nie sposób nazwać go kretynem, bo świetnie rozumie otaczający go świat i raz po raz wyskakuje z cytatami z piosenek i książek czy innych dzieł kultury. Jeśli grywacie na komputerach, możecie mieć skojarzenia z Tychusem ze StarCrafta. Tylko Odyna brakuje. Ten oto nietypowy jegomość odgrywa główną rolę w najnowszej powieści z cyklu, Bitwie bliźniaków.  

Niestety są i złe wieści. Po napisaniu dwóch poprzednich książek Wroczek postanowił spróbować nieco innego podejścia i w efekcie zamiast urozmaicenia dostaliśmy katastrofę godną wojny nuklearnej. Nie mam bladego pojęcia, dlaczego autor doszedł do wniosku, że ciągła zmiana sposobu narracji to dobry pomysł. Raz proponuje nam pierwszą osobę i czas teraźniejszy, za chwilę przechodzi do tradycyjnej formy trzecioosobowej, by po chwili znów wrócić do pierwszej, tyle że w czasie przeszłym. W zestawieniu ze zbędną zabawą perspektywą (raz jest to sam Uber, raz postać drugoplanowa, a niekiedy nawet popromienny mutant), rodzi to niesamowity chaos, który utrudnia śledzenie akcji i zaciemnia przekaz. Ponadto Wroczek niepotrzebnie skręca w źle rozumianą poetykę. To dziwne, że tak doświadczony pisarz, który wcześniej nie zdradzał podobnych ciągot, nagle zapomniał, że epitetów i opisów otoczenia należy używać z umiarem – słowo daję, czasem miałem wrażenie, że czytam post-apokaliptyczną wersję Nad Niemnem. Czarę goryczy przelewa tsunami równoważników zdania. Rozumiem, że mają one swoją użyteczność i niekiedy są niezbędne, by podkreślić dynamikę sytuacji czy podkręcić dramatyzm, ale tutaj wygląda to trochę tak, jakby autorowi zacinała się klawiatura. Irytacja. Zażenowanie. Wykrzywione z niesmakiem usta. Pół strony podobnych kwiatków. Tragedia.

Nastraszyłem? Cytując Ubera: „wybacz, brachu”. Wszystko, co napisałem powyżej to szczera prawda, ale na szczęście dotyczy tylko kilkudziesięciu pierwszych stron. Poświęciłem im tyle miejsca, bo wywarły na mnie doprawdy fatalne wrażenie i miałem ochotę cisnąć książkę na półkę i nigdy do niej nie wracać. Gdyby nie to, że miałem napisać tę recenzję, pewnie bym tak zrobił i byłby to ogromny błąd, bo potem Wroczek przestaje dziwaczeć, wraca do tego, co wychodzi mu najlepiej i forma przestaje wreszcie przerastać treść. Co więcej Uber wyraźnie jest w formie i ponownie czaruje swą niesamowitą osobowością, a nawet zdradza jej nieznane dotychczas elementy. To jeden z nielicznych w Uniwersum przypadków, kiedy bohater jest czymś zdecydowanie więcej niż śmiertelnie poważną maszyną do zabijania i sadzenia czerstwych powiedzonek. Jeśli chodzi o samą przygodę, jest dobrze, ale w żadnym razie nie wybitnie. Bohater trafia po prostu na kolejną stację z Paskudnym Sekretem, który chcąc nie chcąc musi rozwikłać. Ma to wszystko ręce i nogi, jest całkiem zajmujące i mogę się wyprzeć, że byłem ciekaw zakończenia, więc nie ma powodu do narzekania – zwracam tylko uwagę, że główną gwiazdą jest tu Uber i jego relacje z zamieszkującymi metro indywiduami. Czasem dość nieoczekiwanymi. No i dialogi! Te dialogi! Wypada też pewnie wspomnieć, że druga część powieści (znacznie krótsza, bo zaledwie kilkudziesięciostronicowa) mocno odbiega tematycznie od reszty i budzi skojarzenia z filmową Parszywą Dwunastką – zamierzone zresztą. Dość jasno komunikuje też, że to nie ostatni Piter, jakiego będzie nam dane czytać.

Wroczek napędził mi sporo strachu arcybeznadziejnym i przekombinowanym zawiązaniem akcji, ale na kolejnych stronach wrócił do tradycyjnej formy narracji i ponownie porwał postacią Ubera. Jego przygody nie zaskakują może niczym nowym, ale jaki to problem? Liczy się styl. Styl, dziecino! Tego akurat skinowi odmówić nie sposób. Powieści zresztą też.